Zwaar vervoer op waterstof lijkt een goed alternatief voor diesel en nodig naast de initiatieven voor elektrisch vervoer. Wat speelt er en hoe komt er een versnelling op gang? Waterstof Utrecht organiseerde 23 november een bijeenkomst ‘Waterstof voor zwaar transport’. Producenten van vrachtwagens en transporteurs zaten samen aan tafel om problemen en kansen met elkaar te bespreken. Ook klanten, zoals retailers en defensie, kennisinstituten en overheden waren van de partij. Een bijeenkomst met veel nieuwsgierigheid, technische oplossingen en vooral veel vragen over hoe te versnellen.
Negen vragen over zwaar transport op waterstof
1. Wat is de opgave waar de transportsector voor staat?
Klimaatdoelen, emissievrije zones, ons gezonde verstand: alles schreeuwt om een schoon alternatief voor fossiele brandstoffen. De behoefte aan een oplossing voor een schoon alternatief voor diesel onder transporteurs is groot. In Nederland staan er in 2022 143.000 vrachtvoertuigen geregistreerd. De doelstellingen in het Nederlandse klimaatakkoord spreken van mobiliteit zonder CO2 uitstoot in 2050. De transportsector staat voor een belangrijk transitie naar emissieloos transport. Het transport in Europa is verantwoordelijk voor een groot deel van de CO2-emissie, terwijl de vraag naar vervoer van goederen nog steeds groeiende is. In 2025 moet er 15% minder CO2-uitstoot gerealiseerd zijn. Bovendien bestaat de kans dat de ambities verder naar boven bijgesteld worden als gevolg van strengere (Europese) eisen voortvloeiend uit REDIII.
2. Waarom is waterstof belangrijk voor zwaar transport?
Waterstof zal een belangrijke rol spelen in het realiseren van de doelstellingen. Voor de toepassingen met waterstof richten we ons in Nederland, naast de scheepvaart en de luchtvaart, vooral op de zware transporttoepassingen op de weg; voertuigen die langdurig veel energie nodig hebben. Dat is nodig naast batterij-elektrisch rijden, onder andere door de overbelasting van het elektriciteitsnet en de hoge kosten om het elektriciteitsnet te verzwaren om grootschalig batterij-elektrisch rijden mogelijk te maken. De meeste voertuigen op waterstof zijn qua techniek vergelijkbaar met batterij aangedreven voertuigen. Het grootste verschil is dat de energie in waterstoftanks is opgeslagen en niet in batterijen zit. Elektriciteit wordt geproduceerd door de brandstofcel. Hier reageren waterstof en zuurstof uit de lucht met elkaar. Vooral voor de verduurzaming van zwaar vervoer en transport over lange afstanden is waterstof cruciaal. Zwaar vervoer verbruikt veel energie en voldoende energie opslaan in batterijen is nog altijd een uitdaging.
3. Wat is er nodig om waterstof in transport succesvol te maken?
Er zijn een aantal zaken die tegelijkertijd gerealiseerd moeten worden om wegvervoer op waterstof te doen slagen. Er moeten vrachtwagens op waterstof te koop zijn, er moet groene waterstof geproduceerd worden, er moeten genoeg tankstations zijn (liefst bemand) en het geheel moet niet duurder zijn. Nederland wil ten minste 50 waterstoftankstations met genoeg afzet aan waterstofvoertuigen in 2025 gerealiseerd hebben. Nu zijn dat er 14.
Zie ter verduidelijking ook routekaart waterstof van het Nationaal Waterstof Programma.
4. Wat zijn de grootste uitdagingen op dit moment?
Hoe verander je een sector die al ruim 80 jaar ongeveer hetzelfde doet: op diesel rijden? Is het een kip-ei kwestie? De klant wil wel, horen we zeggen. De fabrikant zegt dat ie kan leveren, maar de truck die nu geleverd wordt, zou niet kunnen rijden door gebrek aan waterstoftankstations. Ook een grote uitdaging: Total Cost of Ownership (TCO), oftewel hoe maken we het betaalbaar over de hele levensduur van een truck? Want de prijs van een waterstoftruck is op dit moment fors hoger dan een dieseltruck. De prijs van de truck is niet de enige variabele die onzeker is. Is de infrastructuur op tijd gereed, wat wordt de prijs van waterstof ten opzichte van diesel, hoe hoog is de belasting voor CO2 en wat zijn de kosten voor service en onderhoud en is er subsidie voor de aanschaf? Maar ook, in hoeverre kan wet- en regelgeving aangepast worden? Want als een truck langer wordt door de brandstoftanks, mag en kan je dan nog de bebouwde kom in of blijf je achter paaltjes hangen? En ook, kan het snel genoeg gerealiseerd worden?
5. Hoe komen we aan groene waterstof?
De ambitie van het klimaatakkoord is 500 MW elektrolysevermogen in 2025. In Nederland wordt momenteel op kleine schaal groene waterstof geproduceerd. Groene waterstof komt van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, zoals zonnepanelen. In Nieuwegein op het terrein van KWR Waterresearch Institute realiseert Hysolar medio 2023 een elektrolyser die 300 ton groene waterstof per jaar zal produceren, dat is voldoende voor het dagelijks gebruik van ca. 25 vrachtwagens. Dit is onderdeel van het project LIFE NEW HYTS, wat staat voor reNEWable green HYdrogen for TranSport. Het betreft een demonstratieproject en wordt gesubsidieerd door het Europese LIFE programma. Ook de restwarmte zal worden hergebruikt bij een naburige wasserij op het bedrijventerrein. Het project dient ook om het gebruik te onderzoeken, te optimaliseren en geleerde lessen te delen met anderen.
6. Waar kun je tanken?
Er zijn in Nederland nu veertien waterstoftankstations. Het eerste openbare tankstation in de provincie Utrecht, in Nieuwegein functioneert al een jaar. Daar kan op 350 bar voor vrachtwagens en op 700 bar voor personenwagens getankt worden.
De Europese regelgeving schrijft voor dat er meer waterstof gebruikt moet worden in de industrie en in de transportsector, en dat er langs snelwegen elke 100 tot 150 kilometer en bij de grote stedelijke knooppunten een waterstoftankstation moet komen, in de hele Europese Unie.
7. Waar koop je een vrachtwagen op waterstof?
Als er één ding duidelijk werd op de bijeenkomst ‘Zwaar vervoer op waterstof’ was het wel dat er veel aan de gang is bij de grote en kleinere fabrikanten van vrachtauto’s. Een groot aantal fabrikanten gaf een kijkje in hun waterstoftrucks-keuken.
- Hyundai Hydrogen Mobility, Hojun Suh
- VOLVO Group, Joost Koopmans
- DAF Trucks NV. Hydrogen Innovation, Peter Kramer
- Iveco Group. Nikoia Tre. Loek Vroon
- Daimler Truck AG. Mercedes Benz Trucks. Richard Bos
- TEVVA Hydrogen Electric Trucks. Marcel de Rycker
- Paul Group. David Boerhof
- FAUN Environment, Enginius. Paul Bruns
- GINAF Trucks Nederland B.V. Clean logistics. Hans van Dijk
- Holthausen Clean Technology. Aldwin Oechies
- Robert Goevaers
Hun verhalen varieerden van “binnen een half jaar leverbaar” tot “te bestellen in Duitsland”. Van “we gaan op de openbare weg testen in 2025” tot “we doen aan retrofit en bouwen bestaande vrachtwagens om”. Een veel gehoorde uitspraak is de behoefte aan een betrouwbare infrastructuur. Een reactie uit de zaal die op bijval kon rekenen, was de vraag waarom het zo langzaam gaat en of het niet wat sneller kon omdat de klant er klaar voor is, mits het betaalbaar is. Want de TCO is iets wat de aanwezigen bezighoudt.
8. Welke financiële regelingen zijn er in Nederland ter ondersteuning?
Het ministerie van IenW heeft 22 november 2022 in een brief van staatssecretaris Heijen naar de kamer aangekondigd 22 miljoen vrij te maken voor financiële ondersteuning van de elektrolysecapaciteit. Zij zullen vanaf de eerste helft van 2024 tenders uitschrijven voor consortia van ondernemers die waterstoftankstations bouwen gecombineerd met gegarandeerde afname door en van waterstof vrachtauto’s. Ook bij ROM Utrecht zijn er mogelijkheden voor hulp bij financiering van innovaties die maatschappelijke transities versnellen. Edgard Creemers (edgard@romutrechtregion.nl) nodigt ondernemers van harte uit voor een kennismaking.
Zie voor meer subsidieregelingen ook Nationaal Waterstof Programma en RVO.
9. Hoe komt vraag en aanbod bij elkaar?
De tender waterstoftankinfrastructuur is bedoeld voor de doorontwikkeling van waterstof in mobiliteit. Daarmee kunnen naar verwachting meerdere projectvoorstellen worden gehonoreerd voor de ontwikkeling van een tankstation dat voldoet aan de AFIR-normen en bijbehorende gegarandeerde basisafname door voertuigen. Dit stimuleringsbeleid vanuit de overheid is bedoeld om een deel van de onrendabele top van zowel waterstofvoertuigen als bijbehorende waterstoftankinfrastructuur weg te nemen. En het vereist samenwerking van meerdere partijen. Vanuit Waterstof Utrecht zal de provincie Utrecht vraag en aanbod verder bij elkaar helpen brengen door verdiepingssessies en meerdere bijeenkomsten te organiseren.
Zie ook Waterstofutrecht.nl voor actuele informatie.
